Байгалийн
нөөц баÑлаг, туÑгаар улÑын түүх, хүн амын нийтийн боловÑрол зÑÑ€Ñг
тодорхой нөөц боломжууд байÑаар байхад бид Ñагаад Ñдуу, хоцрогдÑон,
чадалгүй, чадваргүй Ñвна вÑ? 60-аад оны үед Их Британий ЛÑйбориÑÑ‚ намын
гишүүн Тон БÑныг Ðийтийн Ñ‚Ð°Ð½Ñ…Ð¸Ð¼Ð°Ð°Ñ Ð›Ð¾Ñ€Ð´ÑƒÑƒÐ´Ñ‹Ð½ танхимд шилжүүлÑÑ…ÑÑÑ€ хатан
хаан Ñанал болгоÑон ч Ñ‚ÑрбÑÑÑ€ \"Би ÐÑ€ Монголд очиж ажилламааргүй
байна\" гÑж Ñ…ÑлÑÑд Лордын танхимд ÑлÑÑÑ…ÑÑÑ Ñ‚Ð°Ñ‚Ð³Ð°Ð»Ð·Ð°Ð¶ байжÑÑ. Их Британид Лордын танхим нь гол төлөв Ñ‚ÑтгÑвÑрт гарÑан ахмад наÑны төрийн зүтгÑлтнүүд цалингүй ажилладаг парламентын дÑÑд танхим байдаг бол Ðийтийн танхимд төрийн гол Ñрх мÑдÑл төвлөрч түүний гишүүд нь ард түмÑнтÑйгÑÑ Ð¸Ð»Ò¯Ò¯ ойр, ардчилÑан зарчмаар Ñонгогдон ажилладаг. ИймÑÑÑ Ñ‡ Ñ‚ÑÑ€ үеийн нÑгÑн парламентч ийнхүү Лордын танхимыг ÐÑ€ Монголтой зүйрлÑÑÑн нь өдгөө ч өргөн Ñ…ÑÑ€ÑглÑгддÑг Ñ…ÑллÑг Ñ…ÑвÑÑÑ€ байх юм. Монгол ÑƒÐ»Ñ Ð´Ñлхийн түвшинд алÑлагдмал, жижигхÑн, буурай орны тоонд орж, гадаадын Ð´Ð¾Ð½Ð¾Ñ€ÑƒÑƒÐ´Ð°Ð°Ñ Ñ…Ð°Ð¼Ð°Ð°Ñ€Ð°Ð»Ñ‚Ð°Ð¹, өөрийн гÑÑÑн хөгжлийн замнал, зорилго Ñ‚ÑмүүлÑлгүй ÑвÑаар байх уу? 1. БидÑнд хөгжлийн бодлого бий юу? Монгол улÑын төр заÑгийн Ñ…Ñтийн зорилго гÑÑ…ÑÑÑ€ ҮндÑÑн хуульд зааÑан "иргÑний, ардчилÑан хүмүүнлÑг нийгÑм байгуулах" гÑÑÑн ерөнхий зарчмыг нÑрлÑдÑг. Ð¥ÑдийгÑÑÑ€ ардчилал, ÑƒÐ»Ñ Ñ‚Ó©Ñ€Ð¸Ð¹Ð½ агуулгын хувьд Черчиллийн Ñ…ÑлдÑгÑÑÑ€ "одоогоор хүн төрөлхтөний олÑон хамгийн тохиромжтой" нийгмийн зохион байгуулалт мөн ч Ñ…ÑÑ‚Ñрхий ерөнхий зарчимд дулдуйдÑан төр нь үндÑÑндÑÑ Ñ‚Ð¾Ð´Ð¾Ñ€Ñ…Ð¾Ð¹ "бодлогогүй" болохдоо хүрч байна. Монгол ÑƒÐ»Ñ Ñ‚Ð°Ð²Ð°Ð½ жилийн дараа хөгжиж буй орнуудын дунд хөгжлийн үзүүлÑлтÑÑÑ€ÑÑ Ñ…Ð°Ð°Ð½Ð° Ñвах, Ñдийн заÑгийн Ó©Ñөлт, ажилгүйдÑл Ñмар хувьтай болох, авлигал Ñ…ÑдÑн хувиар буурах, хүн амын орлогыг Ñ…ÑдÑн хувиар Ó©Ñгөх талаар тодорхой, бодитой тооцоо, хугацаатай, тогтвортой зорилтууд бидÑнд бий ÑÑÑÑ…Ñд ÑргÑлзÑÑÑ‚Ñй. Хөгжлийн бодлогод төрийн оролцоо Ñмар байх, олон нийтийн Ó©Ñөн нÑмÑгдÑж байгаа үүрÑг ролийг Ñ…ÑрхÑн үнÑлж ашиглах, Ñдуурлыг буруулах Ñдийн заÑгийн Ó©Ñөлтийг бодитоор Ñ…ÑрхÑн хангах, байгаль орчин тогтвортой хөгжлийг Ñаж бүрдүүлÑÑ…, дотоодын нөөц болон үндÑÑний Ó©Ñ€Ñөлдөх чадварыг олон улÑын зах зÑÑлд дÑÑшлүүлÑÑ… зÑÑ€Ñг хөгжлийн амин чухал аÑуудлууд ÑƒÐ»Ñ Ñ‚Ó©Ñ€Ð¸Ð¹Ð½ хүрÑÑнд тодорхой зорилт, нÑгдмÑл ажиллагааг хүлÑÑн байх шиг. Өнөөдөр манай Ñ‚Ó©Ñ€Ó©Ó©Ñ Ñмар зорилгод Ñ…ÑзÑÑ Ñаж хүрÑÑ… тухай бодлого, Ñтратеги нь маш бүдÑг байгаа учир нийгÑмд зорилгогүй, цаг алдÑан, ÑƒÐ»Ñ Ñ‚Ó©Ñ€Ð¶Ñөн, зарчимгүй байдал газар авч ÑцÑÑÑ‚ нь төр нь Ó©Ó©Ñ€Ó©Ó© ÑÐ½Ñ Ð±Ò¯Ñ…Ð½ÑÑÑ Ð³Ð°Ñ€Ð°Ñ… гарцаа олж Ñдан бүдрÑÑ… болов. 1990 Ð¾Ð½Ð¾Ð¾Ñ Ñ…Ð¾Ð¹ÑˆÑ…Ð¸ их шинÑтгÑлийн жилүүдÑд Ñдийн заÑгийн анхан шатны Ñ…Ñд Ñ…ÑдÑн дорвитой шинÑчлÑл хийгдÑÑн ч Ñүүлийн жилүүдÑд Ñдийн заÑгийн шинÑчлÑлийн ÑрчимтÑй, зоригтой алхамууд хийгдÑÑнгүй. Одоогоор Монголын нийгÑмд ÑƒÐ»Ñ Ñ‚Ó©Ñ€Ð¸Ð¹Ð½ ардчилал хөлөө олох гÑж хамаг Ñнерги зарагдаж байгаа нь нÑг Ñ‚Ð°Ð»Ð°Ð°Ñ Ð·Ð°Ð¹Ð»ÑˆÐ³Ò¯Ð¹ туулах Ñ‘Ñтой зам ч улÑын хөгжил Ñдийн заÑаггүйгÑÑÑ€, үйлдвÑрлÑл, зах зÑÑл, баÑлаггүйгÑÑÑ€ хооÑон зүйл гÑдÑг нь тодорхой. ДÑлхийн томоохон онолч Ñдийн заÑагчид Ñдийн заÑгийн Ó©Ñөлт байгаа ÑƒÑ‡Ñ€Ð°Ð°Ñ Ð°Ñ€Ð´Ñ‡Ð¸Ð»Ð°Ð» хөгжиж байна уу ÑÑвÑл ардчилалтай ÑƒÑ‡Ñ€Ð°Ð°Ñ Ñдийн заÑаг хөгжиж байна уу гÑÑÑн аÑуултыг тавьж, Ð¥Ñтад улÑын жишÑÑг татах нь ÑлбÑг ч аль алиныг ÑонгоÑон манай улÑын хувьд цогц шинÑчлÑлийг тууштай үргÑлжлүүлж, байнга боловÑронгуй болгох Ñ‚Ð°Ð»Ð°Ð°Ñ Ð½ÑŒ ажиллах үлдÑж байна. ÐрдчилÑан нийгмийн онцлогийг харахад улÑын хөгжил нь дан ганц төрийн Ð±ÑƒÑ Ð¸Ñ€Ð³Ñний нийгмийн хамтын оролцоотой буюу өргөн хүрÑÑний "тоглогчид" улÑын хувь заÑаг барилцаж байна. ÐÑгÑнт иргÑний нийгÑм хүчтÑй түрÑн орж ирÑÑ… болÑон нөхцөлд төр нь хуучны арга барилтайгаа зууралдаад зөрчилдөөд цаг алдаад байх Ð±ÑƒÑ Ð¾Ñ€Ñ‡Ð¸Ð½ үеийн хөгжлийн шаардлагад нийцÑÑн "төр барих" ажлыг хуваалцах механизмыг чадварлаг, цаг алдалгүй нÑвтрүүлÑÑ… нь зохиÑтой болов уу. Ð¥ÑÑ€Ñв төрийн үйл ажиллагааг урьдчилан мÑдÑÑ… боломжтой, үйл ажиллагаа нь нÑÑлттÑй, бодлого нь тодорхой бөгөөд тууштай, төрийн бодлого Ñрх зүйт зарчимд үйлчилж байвал нийгÑмд мÑдÑÑллийн хомÑÐ´Ð»Ð¾Ð¾Ñ Ð³Ð°Ð·Ð°Ñ€ авч буй хардлага ÑÑрдлÑÐ³Ñ Ò¯Ò¯ÑÑхгүй байх байÑан биз. Монгол ÑƒÐ»Ñ Ñ…Ó©Ð³Ð¶Ð»Ð¸Ð¹Ð½ тодорхой бодлого, Ñтратегийн зорилтуудтай байж дÑлхийн ÑƒÐ»Ñ Ð¾Ñ€Ð½ÑƒÑƒÐ´, бүÑийн Ñ…ÑмжÑÑнд өөрийгөө харьцуулж, хөгжлийн үзүүлÑлтÑÑÑ€ Ñ‚ÑдгÑÑÑ€ улÑуудтай Ó©Ñ€Ñөлдөж, бодлого үйл ажиллагаагаа чиглүүлÑÑн бол шилжилтийн Ñвц ийнхүү олон жилÑÑÑ€ удаашрахгүй байх байÑан биз. Хөгжлийн цогц бодлогогүйгÑÑÑ€, улÑаа гÑÑÑн ÑÑтгÑлгүйгÑÑÑ€, бүтÑÑн боÑгох Ñ‚ÑмүүлÑлгүйгÑÑÑ€ аливаа улÑ, төр заÑаг доройтдог нь дÑлхийн хөгжиж буй орнуудын олон жишÑÑн дÑÑÑ€ харж болно. Манай орон нь 1990 Ð¾Ð½Ð¾Ð¾Ñ Ñ…Ð¾Ð¹ÑˆÑ…Ð¸ хүрÑÑн ÑƒÐ»Ñ Ñ‚Ó©Ñ€, Ñдийн заÑгийн тодорхой амжилтууд байвч Ñ‚ÑдгÑÑÑ€ нь төдийлөн тогтвортой Ð±ÑƒÑ Ð±Ð°Ð¹Ð³Ð°Ð° учир бидний ажил талдаа ороогүй байна гÑж ойлгож болох юм. ТиймÑÑÑ Ñ‚Ó©Ñ€ нь ул Ñуурьтай Ñудалгааны "хөгжлийн Ñудалгааны инÑтитуци байгуулах" үндÑÑн дÑÑÑ€ хөгжлийн бодлогоо цаашид тав, арав, хорин жилÑÑÑ€ тодорхой болгож, Ñдийн заÑаг, Ñалбарын болон орон нутаг, хот хөдөөгийн хөгжлиийг уÑлдуулах, бизнеÑ, Ó©Ñ€Ñөлдөөн, хөрөнгө оруулалтыг Ó©Ñгөх, үр дүнгÑÑ Ð½Ð°Ñ€Ð¸Ð¹Ð²Ñ‡Ð»Ð°Ð½ тооцох нь чухал юм. Тухайлбал, өнөөгийн төрийн Ñамд улÑын бодлогыг жинхÑÐ½Ñ ÑƒÑ‚Ð³Ð°Ð°Ñ€ нь боловÑруулах арга барилд Ñуралцаж, илүү үр дүнтÑй, шинжлÑÑ… ухааны үндÑÑÑ‚Ñй, уÑлдаатай бодлого Ñрьж, түүнийгÑÑ Ñ…ÑÑ€ÑгжүүлÑÑ…, Ñ…Ñнах гинжин процеÑÑыг мÑргÑжлийн өндөр түвшинд хийх шаардлагатай байна. УлÑын хөгжлийг төр залж Ñ…ÑÑ€ÑгжүүлдÑг ч түүний цаана бодлогын хувьд Ñах аргагүй ÑƒÐ»Ñ Ñ‚Ó©Ñ€Ð¸Ð¹Ð½ хүчин буюу нам гол тодорхойлогч нь болдог. Манайд буй намууд харамÑалтай нь бодлогооор ÑƒÑ€Ð°Ð»Ð´Ð°Ñ…Ð°Ð°Ñ Ð¸Ð»Ò¯Ò¯ Ñрх мÑдлийн төлөөх "гар нүцгÑн" Ñ‚ÑмцÑл Ñвуулж, иймÑÑÑ Ñ‡ аль нÑг нам нь төр барих Ñрх авлаа гÑÑд онцгой өөрчлөлт гарахгүй байна. ÐÐ½Ñ Ð½ÑŒ намуудын хувьд ÑƒÐ»Ñ Ð¾Ñ€Ð½Ñ‹ хөгжлийн тухай тодорхой Ñанал, бодлого, Ñ‚ÑдгÑÑрийг Ñ…ÑÑ€ÑгжүүлÑÑ… тооцоо Ñудалгаа, аргачлал, мÑргÑшÑÑн хандлагаар тун Ñдмаг байгаагийн нÑг илÑрхийлÑл юм. Ðль ч намд Ñалбарын бодлого бүр ч хүндхÑн байдалд байдаг нь Ñ‚Ñнд тодорхой Ñалбарын боловÑон хүчин, мÑдÑÑлÑл Ñудалгаа Ð´ÑƒÑ‚Ð¼Ð°Ð³Ð°Ð°Ñ Ð¸Ð»Ñрхий. Ðамууд нийгмийн гÑÑ…ÑÑÑÑÑ Ñ†ÑвÑÑ€ ÑƒÐ»Ñ Ñ‚Ó©Ñ€Ð¸Ð¹Ð½ амьдралд хутгалдаж, тодорхой аÑуудлыг шийдвÑрлÑÑ… арга тактик нь ÑƒÐ»Ñ Ñ‚Ó©Ñ€Ð¶Ñөн, мөн л Ñвцуу хүрÑÑний байх юм. Олон намын тогтолцоотой нийгÑмд аÑуудлыг олон Ñ‚Ð°Ð»Ð°Ð°Ñ Ð°Ð²Ñ‡ үзÑн зөв хувилбарыг Ñонгох нь чухал байтал намууд нийгÑмд тулгамдÑан аÑуудлаар байр Ñууриа илÑрхийлдÑггүйгÑÑÑ Ð¸Ñ€Ð³Ñний хөдөлгөөнүүдÑд зайгаа тавьж, иргÑдийн үзÑл бодлыг төлөөлөх чадвараа алдаж байна. Ðамууд улÑын үндÑÑн Ñалбараар урт хугацааны бодлого, концепцитай Ñ‚ÑрийгÑÑ Ð¸Ñ€Ð³ÑдÑд танин мÑдүүлдÑг, төрийн залгамж чанарыг алдагдуулахгүйгÑÑÑ€ төрийн Ñрх барьж ажиллаж чадах тийм ÑƒÐ»Ñ Ñ‚Ó©Ñ€Ð¸Ð¹Ð½ орчин үеийн хүчин үгүйлÑгдÑж байна. Ðамын шинÑчлÑлийн тухай Ñрьж байгаа өнөө үед намууд шинÑчлÑлийн үйл ажиллагаагаа шуурхай Ñхлүүлж, аÑуудлаа зөв тодорхойлж, зөв чиг зүгÑÑ Ð¾Ð»Ð¾Ñ… болтугай гÑж найдьÑ. 2. Хурд? Хурд бол хөгжлийн маш чухал хүчин зүйл. Хурдтай байÑан ÑƒÑ‡Ñ€Ð°Ð°Ñ Ð¼Ð¾Ð½Ð³Ð¾Ð»Ñ‡ÑƒÑƒÐ´ 12-13 –р зуунд мандан, дÑлхийн түүхÑнд байгаагүй Их ÑзÑнт гүрÑн байгуулж ÑвÑан. Өнөөдөр ÑнÑÑ…Ò¯Ò¯ хурдыг ÐÐУ ÑзÑмдÑÑнÑÑÑ€ дÑлхийн номер нÑг Ñупер хүчин Ñ…ÑмÑÑн тооцогдож ирÑÑн ч ÐнÑтхÑг, Ð¥Ñтад Ñ…ÑмÑÑÑ… том гүрнүүдийн хөгжлийн хурд Ó©Ñ€Ñөлдөн гарч ирлÑÑ. Том гүрнүүдийн Ñ…ÑмжÑÑнд Ñрьдаггүй юмаа гÑÑ…Ñд монголчууд бид өөрийн улÑыг баÑн, чадварлаг болгож шилжилтийн үеийн хундрÑлийг богино хугацаанд давахын тулд бүхий л хүчин чармайлтаа гаргах Ñ…ÑÑ€ÑгтÑй байна. ЗХУ-г задрахад Европын Ñ…Ð¾Ð»Ð±Ð¾Ð¾Ð½Ð¾Ð¾Ñ ÐžÐ¥Ð£-д аÑар их буцалтгүй туÑламж, техникийн туÑлалцаа үзүүлÑÑн ч Ò¯ÑÑ€Ñнгүй хөгжил Ñ…Ò¯ÑÑÑнÑÑÑ€ ирÑÑгүй. Үүнийг өнөөгийн барууны Ñдийн заÑагчид тайлбарлахдаа Ñ‚ÑƒÑ ÑƒÐ»Ñын тогтолцооны гажуудлыг заÑч залруулах нь гол хүндрÑл нь болÑон гÑдÑг. БизнеÑ, хөрөнгө оруулалтын томоохон төÑлүүд тогтолцооны Ð³Ð°Ð¶ÑƒÑƒÐ´Ð»Ð°Ð°Ñ Ð±Ð¾Ð»Ð¶ урагшлахгүй, төрийн хүнд Ñуртлын аппаратыг дийлÑхгүй нурах нь ÑнүүхÑнд байÑан гÑж дүгнÑдÑг. Монгол улÑын хувьд Ñдийн заÑгийн хурдтай хөгжлийг Ñааруулж байгаа томоохон хүчин зүйлийн нÑг нь Ñах аргагүй тогтолцооны гаж талууд болох шуурхай Ð±ÑƒÑ Ð±Ð°Ð¹Ð´Ð°Ð», авилгал, төрийн аппаратын боÑоо тогтолцоо, хүнд Ñуртал, тодорхой Ð±ÑƒÑ Ð´Ò¯Ñ€Ñм журам, мÑдÑÑлÑлийн Ñолилцоо удаан, Ñ‚Ñгш Ð±ÑƒÑ Ð·ÑÑ€Ñг олон \"түгжÑÑÑ\" үйлчилж байна. Төрийн үйл ажиллагааг хурд, бага зардлаар ихийг бүтÑÑÑ… Ñ…ÑмнÑлттÑй чанар (efficiency) болон үр дүн (effectiveness) гÑÑÑн гурван үндÑÑн зарчмаар Ñвуулж, шаардлагатай гÑвÑл тухайн харилцаанд маш тодорхой, нарийвчилÑан дүрмийн зохицуулалт хийж Ñ‚ÑÑ€ нь иргÑддÑÑ Ð½ÑÑлтÑй байх, шаардлагагүй буюу зах зÑÑл нь Ó©Ó©Ñ€Ó©Ó© зохицуулах зүйлийг Ñ‚Ó©Ñ€Ó©Ó©Ñ Ð¾Ñ€Ð¾Ð»Ñ†Ð¾Ð¾Ð´ байлгүйгÑÑÑ€ Ñрх чөлөөг нь олгох маÑгаар аÑуудалд обьектив хандвал зүгÑÑÑ€ гÑж үзÑж байна. 3. МÑргÑшил ба хөгжил Ðнглид өмгөөлөгчийн ажлын нÑг цагийн Ñ…Ó©Ð»Ñ 100 фунт ÑтерлингÑÑÑ ÑÑ…Ñлж байна. Өмгөөлөгч хүн Ñ‚Ñнд маш өндөр цалинтай, нÑÑ€ хүндтÑй байдаг бол манайд зах зÑÑл дÑÑ… Ñ…ÑÑ€ÑгцÑÑ Ð½ÑŒ бага байÑаар байхад Ñ…ÑÑ‚Ñрхий олон хуульч, өмгөөлөгчийн нийлүүлÑлт бий болгоÑон нь Ñ‚Ñдний цалин хөлÑ, чанар чанÑаанд Ñ…ÑрхÑн нөлөөлж байгааг ер тооцохгүй байх жишÑÑÑ‚Ñй. Монгол ÑƒÐ»Ñ Ñ…ÑÑ€ÑгцÑÑнÑÑÑÑÑ Ñ…Ð¾Ð» давÑан хуульч, Ñдийн заÑагч бÑлтгÑн төгÑгөөд лангууны худалдагч болгож байгаа нь цөөнгүй. ÐÐ½Ñ Ð½ÑŒ нүдÑнд харагдаж буй илÑрхий аÑуудал ч түүнийг шийддÑггүй, удаашруулаад, тогтолцооны \"өвчин\" болдог. Тогтолцооны аÑуудлыг шийдвÑрлÑÑ… аргачлал, ÑƒÐ»Ñ Ñ‚Ó©Ñ€Ð¸Ð¹Ð½ Ñ…Ò¯ÑÑл зориг, үр дүнд хүрÑÑ… Ñ‚ÑмүүлÑл баймааж нь Ñ‚Ó©Ñ€Ó©Ó©Ñ Ñ‚Ð¾Ð´Ð¾Ñ€Ñ…Ð¾Ð¹ зохицуулалт хийж, зах зÑÑлд Ñрүүл Ó©Ñ€Ñөлдөөнийг хөхүүлÑн өөгшүүлÑÑ… чадамжтай болох юм. Тухайлбал, өмгөөлөгчийн Ñрхийг үнÑÑ…ÑÑÑ€ чадалтай цөөн хүнд олгож Ñ‚Ñдний чадвар, цалин Ñ…Ó©Ð»Ñ Ð½ÑмÑгдÑÑ… боломжийг бий болгох, ÑÑвÑл инженер, барилгачин зÑÑ€Ñг Ñ…ÑÑ€ÑгцÑÑÑ‚Ñй мÑргÑжилтÑнийг бÑлтгÑÑ… нарийн мÑргÑжлийн Ñургуулиудыг туÑгайлан дÑмжих гÑÑ… мÑÑ‚. Монголчууд бид зах зÑÑлд шилжÑÑд байна л гÑдÑг ч зах зÑÑлийг өөрийг нь Ñайн Ñудалж амжаагүй, зах зÑÑлÑÑ ÑƒÑ…Ð°Ð°Ð½Ñ‚Ð°Ð¹ зохицуулж чадалгүй ÑвÑаар өдий хүрч байна гÑÑ…Ñд хилÑдÑхгүй. Зах зÑÑлтÑйгÑÑ ÑƒÑлдÑан бодлогыг Ñ…ÑÑ€ÑгжүүлбÑл ÑƒÐ»Ñ Ð¼Ð°Ð°Ð½ÑŒ хөгжих боломж их байна. МÑдÑÑлÑл технологийн Ñрин үед мÑргÑшил чухал үүрÑгтÑй байдаг. Ðливаа макро түвшний аÑуудалд мÑргÑжлийн хүний зөвлөгөөгүйгÑÑÑ€ \"харанхуйгаар\" зүтгÑÑ… нь бүдүүлÑг бөгөөд маш их ÑÑ€ÑдÑлтÑй. Монголын төр өөрийн бодлогоо мÑргÑжлийн Ñудалгаан дÑÑÑ€ үндÑÑлÑдÑг болох нь ихÑÑÑ…Ñн шаардлагатай болж байна. Тодорхой бодлогыг Ñ…ÑÑ€ÑгжүүлÑÑ…Ñд гарах зардал, ÑÑ€ÑдÑл, үр дүн, ашгийн тооцоо, ÑерÑг ба Ñөрөг талууд, олон нийтийн ашиг Ñонирхол зÑÑ€Ñг бүхий л хүчин зүйлийг зөв тооцÑон мÑдлÑгт тулгуурлаÑан шийдвÑÑ€ нь алдаа багатай байдаг. Бид үндÑÑний ÑÑÑ…ÑÑÑ‚Ñн, оюуны нөөцийг \"үндÑÑний тархийг\"? хөгжүүлж, үндÑÑний Ñудалгааны инÑтитут, мÑдÑÑллийн Ñанг бий болгож, холбогдох бодлого боловÑруулах, анализ хийх, харьцуулах think-tank-ийг ЗаÑгийн газрын дÑргÑд хөгжүүлÑÑ…, гадаадад амьдарч, Ñурч байгаа өндөр мÑргÑжилтÑй монголчуудаар дотооддоо оюуны хөрөнгө оруулалт хийх нөхцлийг бий болгох, шинжлÑÑ… ухааны тодорхой Ñалбаруудыг ÑанхүүжүүлÑÑ…, Ñудалгаанууд хийж гадаадад худалдах, Монгол брÑндийг гадаадад мөнгө зарж Ñурталчлах, олон улÑын зах зÑÑлд Ó©Ñ€Ñөлдөх зÑÑ€Ñг аÑар олон Ñтратегийн чухал алхмуудыг цаг алдалгүй хиймÑÑÑ€ байна. 4. ШинÑчлÑлийн дараах үе шат 1990 Ð¾Ð½Ð¾Ð¾Ñ Ñ…Ð¾Ð¹ÑˆÑ…Ð¸ Монгол дахь үйл Ñвцыг ажиглахад үндÑÑндÑÑ ÑˆÐ¸Ð»Ð¶Ð¸Ð»Ñ‚Ð¸Ð¹Ð½ Ñхний үе шатыг давÑан буюу Ñуурь өөрчлөлтийг бид хийж чаджÑÑ. СаÑхан Европын Ñ…Ð¾Ð»Ð±Ð¾Ð¾Ð½Ð¾Ð¾Ñ ÐœÐ¾Ð½Ð³Ð¾Ð» улÑыг шилжилтийн үеийн ÑƒÐ»Ñ Ð³ÑдÑг ангилалд багтааÑан тухай мÑдÑÑлÑв. Ó¨Ó©Ñ€Ó©Ó©Ñ€ Ñ…ÑлбÑл Монгол ÑƒÐ»Ñ ÑˆÐ¸Ð»Ð¶Ð¸Ð»Ñ‚Ð¸Ð¹Ð½ ÑƒÐ»Ñ Ð¾Ñ€Ð½ÑƒÑƒÐ´Ñ‹Ð½ адил ижилхÑн бÑрхшÑÑлийг туулж Ñваа бөгөөд ÑдгÑÑÑ€ орны нийтлÑг замнал, учирч буй бÑрхшÑÑл нь Ñ…Ñв шинж төÑÓ©Ó©Ñ‚Ñй байна. Шилжилтийн үеийн ÑƒÐ»Ñ Ð¾Ñ€Ð½ÑƒÑƒÐ´Ð°Ð´ тогтолцооны төлөвшил удаан Ñвагдаж Ð±Ð°Ð¹Ð³Ð°Ð°Ð³Ð°Ð°Ñ Ð—Ò¯Ò¯Ð½ Европын зарим орнууд Европын холбоонд ÑлÑÑÑ… зорилгоор ÑнÑÑ…Ò¯Ò¯ тогтолцооны шинÑчлÑлийг хурдацтай хийж чадÑан байх юм. Харин Ñ…Ñтийн ирÑÑдүйд \"Европын холбоонд\" ÑлÑÑÑ… гÑÑ… зÑÑ€Ñг тодорхой зорилго байхгүй ÑƒÐ»Ñ Ð¾Ñ€Ð½ÑƒÑƒÐ´Ð°Ð´ шинÑтгÑл удаашрах, ÑƒÐ»Ñ Ñ‚Ó©Ñ€Ð¸Ð¹Ð½ тогтворгүй байдал өрнөх зÑÑ€Ñг нийтлÑг үзÑгдÑл ажиглагдаж байна. Орчин үеийн төр нь нийгмийнхÑÑ ÑˆÐ°Ð°Ñ€Ð´Ð»Ð°Ð³Ñ‹Ð½ дагуу шинÑчлÑгдÑÑ…, олон улÑын байдал, дÑлхийн өөрчлөлтөд мÑдрÑмжтÑй хандах, дотоод болон гадаадын оновчтой бодлогыг Ñвуулах нь улÑын хөгжилд аÑар нөлөөлж байна. Төр Ó©Ó©Ñ€Ó©Ó© инÑтитуцийн хувьд хууль Ñ‘Ñ, Ñайн заÑаглал, зөв бодлого, олон нийтийн оролцоог дÑмжин ажиллах шаардлага улам бүр нÑмÑгдÑÑÑÑ€ байна. ШинÑчлÑл гÑдÑг нÑг цÑгÑÑÑ ÑÑ…Ñлж түүний үр дүнгÑÑÑ Ð½ÑŒ дараагийн шинÑчлÑл ÑÑ…ÑлдÑг байнгын цагирган үйл Ñвц юм. ТиймÑÑÑ Ñ‡ бидний шинÑчлÑлийн процеÑÑ Ð·Ó©Ð² Ñвж байгаа ÑÑÑÑ…, үр дүнгÑÑ Ð·Ð¾Ñ€Ð¸Ð»Ñ‚Ð¾Ð½Ð´Ð¾Ð¾ тодорхойлÑноор өгч байгаа ÑÑÑÑ… талаар байнга ÑргÑж харах Ñ…ÑÑ€ÑгтÑй юм. Ð£Ð»Ñ Ñ‚Ó©Ñ€Ð¸Ð¹Ð½ намууд, иргÑний болон мÑргÑжлийн байгууллага, иргÑд байнга боловÑрох ÑˆÐ°Ð°Ñ€Ð´Ð»Ð°Ð³Ð°Ñ‚Ð°Ð¹Ð³Ð°Ð°Ñ Ñ‚Ó©Ñ€ нь Ó©Ó©Ñ€Ó©Ó© боловÑронгуй болохын тулд үр дүнгÑÑ Ð¼Ð°Ñˆ Ñайн тооцож Ñ…Ñнаж байх, тогтÑон муу практикийг зоригтойгоор шинÑчлÑÑ… нь хөгжлийн үндÑÑ Ð³Ñж бодож байна. Төрийн үүргийг өнөөдөр үндÑÑн гурван чиглÑлд хуваадаг нь нÑгдүүгÑÑрт, боломж нөхцлийг бүрдүүлÑÑ…, хоёрдугаарт, зохицуулах, гуравдугаарт, үйлчилгÑÑ Ò¯Ð·Ò¯Ò¯Ð»ÑÑ… зÑÑ€Ñг юм. ÐÐ½Ñ Ò¯Ò¯Ð´Ð½ÑÑÑ Ð°Ð²Ñ‡ үзвÑл манай төр зохих үйл ажиллагаа, хандлага, чиг үүргÑÑ Ó©Ó©Ñ€Ñ‡Ð»Ó©Ñ…, орчин үеийн шаардлагад нийцүүлÑÑ…, байнгын боловÑронгуй болох тал дÑÑÑ€ анхаарч ажиллах нь чухал болж байна. 5. Хүн-баÑлаг Ð¥vн ам цөөтÑй Монгол улÑад хүн бол аÑар үнÑÑ‚Ñй баÑлаг. Хүнд чиглÑÑÑн бодлого, түүний Ñрүүл мÑнд, ажил хөдөлмөр, оюуны хөгжил, амьдрах орчинг бүрдүүлÑÑ…ÑÑÑ Ð³Ð°Ð´Ð½Ð° бие биентÑйгÑÑ Ð½ÑгдÑж ажиллаж чаддаггүй гÑгдÑÑ… монгол хүний онцлогийг анхаарч хүмүүÑийн Ñв нÑгдлийг бÑхжүүлÑÑ…, хамтран ажиллах хөтөлбөрүүдийг хөрш, гудамж, хороо, компаний Ñ…ÑмжÑÑнд зохион байгуулах, багаар ажиллах чадварыг, аргачлалыг хүүхдÑд Ð±Ð°Ð³Ð°Ð°Ñ Ð½ÑŒ Ñургуульд заах зÑÑ€Ñг ажлыг зохион байгуулбал боломжтой мÑÑ‚. Олон нийт, нийтийн ашиг Ñонирхол гÑÑÑн ÑÑтгÑлгÑÑг хөгжүүлÑÑ…, төрийн үйл ажиллагааны үндÑÑн зорилт болговол ÑÑ… оронч үзÑл тогтоно гÑж бодож байна. ТүүнчлÑн хүн ам цөөтÑй манай улÑад хүний нөөцийн маш оновчтой бодлого чухал үүрÑг гүйцÑтгÑÑ… нь гарцаагүй. Чадал чанÑаатай хүнÑÑ Ò¯Ð½Ñлж, ашиглаж, ÑÑ… орондоо баÑлаг бүтÑÑÑ…Ñд нь онцгойлон анхаарч дÑмжих нь чухал ач холбогдолтой юм. Хүн ам цөөтÑй манай улÑад хүн амын туÑгай бодлого зайлшгүй шаардлагатай байгаа нь тухайлбал, давхар иргÑншлийг хүлÑÑн зөвшөөрөх, гÑÑ€ бүл, олон хүүхÑдтÑй өрх гÑрийг онцгойлон дÑмжих, цагаачлалын нарийн шалгуурыг бий болгох, Ð±Ð¸ÐµÑ Ò¯Ð½ÑлÑÑ…, хууль Ð±ÑƒÑ Ò¯Ñ€ хөндөх, хил дамнуулан худалдах, хар тамхи, ДОХ-Ð¾Ð¾Ñ ÑƒÑ€ÑŒÐ´Ñ‡Ð¸Ð»Ð°Ð½ ÑÑргийлÑÑ… зÑÑ€Ñг хүн амын Ó©Ñөлт, үндÑÑний аюулгүй байдалд хамаатай аÑуудлыг ихÑÑÑ…Ñн анхаарч үндÑÑний аюулгүй байдлын бодлогыг тодорхойлвол зүйтÑй мÑÑ‚. МÑдÑÑж Ñ…ÑÑ€Ñг нийгмийн хөгжилд үндÑÑний бахархал болох гар урлал, уран зураг болон буÑад оюуны бүтÑÑл, шинÑлÑг Ñанаа, бүтÑÑлч байдлыг дÑмжиж урамшуулах, нийгÑмд тогтÑон Ñтереотипыг ÑвдÑÑ…, Ñтандарт Ð±ÑƒÑ ÑÑтгÑлгÑÑг хөгжүүлÑÑ…, үндÑÑний баÑлагийг тогтвортой хөгжүүлÑÑ…Ñд дан ганц төр Ð±ÑƒÑ Ñ…ÑвлÑл мÑдÑÑлÑл, олон нийтийн байгуулага, урлаг Ñоёлын үүрÑг аÑар их юм. ÐÑ… Ñурвалж: tsahimurtuu.mn |
Танд энэхүү мэдээлэл таалагдаж байвал Like дараарай! |